/ 7
- Ayrıntılar
- Üst Kategori: Makaleler
- Gösterim: 26140
ÖDENEĞİ OLMAYAN İŞLER İÇİN İHALEYE ÇIKILIP ÇIKILAMAYACAĞI *
Bilindiği üzere 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu, kamu idareleri tarafından gerçekleştirilen mal ve hizmet alımı ile yapım işlerinin temini için gerçekleştirilen ihalelerde birtakım temel prensipler öngörmektedir. Öngörülen temel ilkelerden birisi de ödeneği bulunmayan hiçbir iş için ihalelere girişilememesi gelmektedir. Diğer taraftan kamu mali yönetim ve denetim sistemimizi düzenleyen 5018 sayılı Kanun da ihale mevzuatına paralel olarak mali disiplinin sağlanması için harcama talimatlarının ödenek dahilinde olmasını şart koşarak mal alınmadan veya hizmet gerçekleşmeden ödeneksiz harcama yapmanın önünü kapatmıştır.
Kural olarak tüm ihaleler için ödenek aranırken Kanun koyucu bazı durumlarda işin özelliği gereği ödenek şartını aramamaktadır.
4734 SAYILI KANUNUN İHALELER İÇİN ÖNGÖRDÜĞÜ TEMEL İLKELER
Kanunun 5 inci maddesine göre, gerçekleştirilen ihalelerde dikkat edilmesi gereken temel ilkeler şunlardır:
1- İdareler, bu Kanuna göre yapılacak ihalelerde; saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumludur.
2- Aralarında kabul edilebilir doğal bir bağlantı olmadığı sürece mal alımı, hizmet alımı ve yapım işleri birarada ihale edilemez.
3- Eşik değerlerin altında kalmak amacıyla mal veya hizmet alımları ile yapım işleri kısımlara bölünemez.
4- Bu Kanuna göre yapılacak ihalelerde açık ihale usulü ve belli istekliler arasında ihale usulü temel usullerdir. Diğer ihale usulleri Kanunda belirtilen özel hallerde kullanılabilir.
5- Ödeneği bulunmayan hiçbir iş için ihaleye çıkılamaz.
6- İlgili mevzuatı gereğince Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) raporu gerekli olan işlerde ihaleye çıkılabilmesi için ÇED olumlu belgesinin alınmış olması zorunludur. Ancak, doğal afetlere bağlı olarak acilen ihale edilecek yapım işlerinde ÇED raporu aranmaz
5018 SAYILI KANUNUN ÖNGÖRDÜĞÜ TEMEL İLKELER
5018 sayılı Kanun hükümlerine göre , harcama yetkilileri bütçede öngörülen ödenekleri kadar, ödenek gönderme belgesiyle kendisine ödenek verilen harcama yetkilileri ise tahsis edilen ödenek tutarında harcama yapabilir.
Bütçelerden harcama yapılabilmesi, harcama yetkilisinin harcama talimatı vermesiyle mümkündür. Harcama talimatlarında hizmet gerekçesi, yapılacak işin konusu ve tutarı, süresi, kullanılabilir ödeneği, gerçekleştirme usulü ile gerçekleştirmeyle görevli olanlara ilişkin bilgiler yer alır.
Harcama yetkilileri, harcama talimatlarının bütçe ilke ve esaslarına, kanun, tüzük ve yönetmelikler ile diğer mevzuata uygun olmasından, ödeneklerin etkili, ekonomik ve verimli kullanılmasından ve Kanun çerçevesinde yapmaları gereken diğer işlemlerden sorumludur.
Bu kapsamda konu 5018 sayılı Kanun hükümleri açısından değerlendirildiğinde harcama yetkililerin gerçekleştirilen ihalelerin bir nevi başlangıç işlemlerinden sayılan onay belgelerini imzalarken kanunun ifadesiyle harcama talimatlarını verirken bütçede ödeneğin bulunması, bir ön şart olarak karşımıza çıkmaktadır. Buna rağmen ödeneği bulunmayan işler için talimat verilmesi, anılan Kanunun 70 inci maddesine göre harcama yetkiliklilerinin para cezasına muhatap olmalarını geretirmektedir.
ÖDENEĞİ OLMAYAN İŞLER İÇİN İHALE SÜRECİNİN BAŞLATILIP BAŞLATILAMAYACAĞI
1- Süreklilik arz eden mal ve hizmet alımları
Kural, ihale konusu işler için bütçede ödeneğin bulunması ve harcamanın başlangıcını teşkil eden harcama talimatlarının ( ihale onay belgesi) da ödenek dahilinde verilmesi, ödeneğinin bulunmaması halinde hiçbir iş için ihaleye girişilmemesidir.
Ana kural bu olmakla birlikte bütçelerde öngörülen ödeneklerin yıl içinde kullanımındaki sıkıntılar ve daha da önemlisi kesintiye uğraması mümkün olmayan yemek, temizlik,bakım onarım gibi işlerin varlığı halinde genel olarak ödenek ile yapılacak ihalenin bağlantısı kurulamayabilir. Özellikle mali yılın başlamasıyla birlikte devam etmesi zorunlu olan ve süreklilik arz eden bu ihalelerin her halükarda yılın sonuna doğru tamamlanması gerekmektedir. Bu hususu dikkate alan yasa koyucu bu nitelikteki işler için ödenek olup olmadığına bakılmaksızın bir önceki yıl sona ermeden ihaleye çıkılmasına imkan tanımıştır. Yasanın 62 nci maddesinde,”öngörülen ödeneklerin kullanılmasına imkan verecek süre dikkate alınarak, idarelerce ihalelerin zamanında yapılması, birden fazla yılı kapsayan ve yatırım niteliği olan işlerde (doğal afetler nedeniyle yapılması gerekenler hariç) ise yılın ilk dokuz ayında ihalenin sonuçlandırılması esastır. Ancak ertesi mali yılda gerçekleştirilecek süreklilik arz eden mal ve hizmet alımları için bir önceki mali yıl sona ermeden ihaleye çıkılabilir. “ hükmüne yer vermiştir.
Kanunun bu hükmüyle ertesi mali yılda gerçekleştirilecek süreklilik arz eden mal ve hizmet alımları için bir önceki mali yıl sona ermeden ihaleye çıkılabileceği düzenlenmiştir. Böylece ihale ile ilgili ilan süresi ve ihale sürecinin belirli bir zaman alacağı da dikkate alınarak ertesi yılda gerçekleştirilecek bu tür mal ve hizmet alımı ihalelerine mali yıl sona ermeden çıkılabilmesine imkan tanınmıştır. Ancak yılın sonunda ya da ertesi yılın başında çıkılan ihalelerde önceden öngörülemeyen nedenlerle ihale sürecinin uzadığı durumlarda süreklilik arz eden bu alımların kesintiye uğratılmamasını teminen, ihale sonuçlandırılıncaya kadar geçecek süre içindeki ihtiyaçların 4734 sayılı Kanunun 21 inci maddesinin (b) bendindeki “idare tarafından önceden öngörülemeyen olaylar” kapsamında değerlendirilerek, anılan madde hükmü ve 62 nci maddenin (ı) bendinde yer alan esaslar da dikkate alınarak aynı Kanunun 21 inci maddesinin (f) bendi ya da 22 nci maddesinin (d) bendinde belirtilen tutarlara kadar olanların bu maddelere göre temin edilebilmesi mümkün bulunmaktadır.
2- Çerçeve sözleşme kapsamında mal ve hizmet alımı
Ödeneği bulunmadan ihaleye çıkılabilmesinin mümkün olduğu diğer bir durum çerçeve sözleşmeler kapsamında yapılacak olan mal ve hizmet alımlarıdır. Kamu İhale Kanunu ve Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair 1 Haziran 2007 tarih ve 5680 sayılı Kanun ile 4734 sayılı Kanuna eklenen Madde 2 ye göre, sağlık hizmeti sunan idareler bu Kanunda öngörülen temel ihale usûllerini uygulamak kaydıyla sürekli biçimde ihtiyaç duydukları mal veya hizmet alımlarına ilişkin çerçeve sözleşmeler yapabilir ve bu çerçeve sözleşmelere istinaden alım ihaleleri düzenleyebilir. Çerçeve sözleşmenin yapılmasına ilişkin ihalelerde ödenek şartı aranmaz.
Çerçeve sözleşmelerin kapsamı
Ek madde 2 ye göre, çerçeve sözleşmenin yapılmasına ilişkin ihalelerde ödenek şartı aranmaz. Çerçeve sözleşme kapsamında temin edilecek mal veya hizmet alımları 13 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendinin (1) numaralı alt bendine göre Kamu İhale Bülteninde ilan edilir. İlanda çerçeve sözleşme kapsamında karşılanması planlanan tahmini ihtiyaç miktarları da gösterilir. Çerçeve sözleşme kapsamında alınacak mal ve hizmetlerden yaklaşık maliyeti eşik değerlerin altında kalan ihaleler ayrıca işin yapılacağı yerde çıkan gazetelerin birinde en az bir defa yayımlanmak suretiyle ilan edilerek duyurulur.
Çerçeve sözleşmeye taraf olan tedarikçi veya hizmet sunucuları tarafından sunulan teklifler 40 ıncı madde hükümlerine göre değerlendirilerek istekliler, ekonomik açıdan en avantajlı tekliften başlanmak suretiyle sıralanır ve istekli sayısı yirmibeşi geçmemek üzere şartları taşıyan isteklilerin tamamı listeye alınır. Listeye alınan istekli sayısı üçten az olamaz. Teminat alınmasına ilişkin hükümler hariç olmak üzere, ihalelerin sözleşmeye bağlanması hakkında bu Kanunda yer alan hükümler çerçevesinde, süresi yirmidört ayı geçmemek üzere listeye alınan isteklilerle çerçeve sözleşme imzalanır ve sonuçlar Kamu İhale Bülteninde ilan edilir.
Yapılan çerçeve sözleşme kapsamında mal veya hizmet alımına ihale yetkilisince onay verilmesi üzerine, listede yer alan istekliler imza karşılığı veya posta yoluyla ya da tebligatı daha sonra yapılmak kaydıyla teleks, faks veya elektronik posta ile teklif vermeye davet edilir. Davet yazısına, alım konusu mal veya hizmetin miktarı ile teslim ve ifa şartlarını gösteren bir şartname eklenir.
İsteklilere tekliflerini hazırlayabilmeleri için en az üç iş günü süre tanınmak suretiyle çerçeve sözleşmeye esas olan teklif bedellerini geçmemek üzere tekliflerini vermeleri istenir. Yazılı olarak verilecek tekliflerin içeriğinin gizliliği ihale saatine kadar korunur ve ihale dokümanında belirtilen hükümlere göre teklifler değerlendirilerek ekonomik açıdan en avantajlı teklif belirlenir ve ihale bu teklif sahibinin üzerinde bırakılır. İhalelerin sözleşmeye bağlanmasına ilişkin bu Kanunda yer alan hükümler çerçevesinde kısa sözleşme imzalanır.
İstekliler yeterliklerinin devam ettiğini oniki ayda bir belgelendirir. Yeterliği devam etmeyenler ile teklif vermeye davet edildiği halde iki kez teklif vermeyenlerin çerçeve sözleşmeleri feshedilir.
Çerçeve sözleşmeye taraf olanların sayısının üçün altına inmesi halinde, mevcut çerçeve sözleşmenin sona erdiği taraflara bildirilir.
Çerçeve sözleşme yapılmış olması, idareye alım yapma yükümlülüğü getirmez. İdare, çerçeve sözleşme kapsamındaki mal veya hizmet alımlarına ilişkin ihtiyaçlarını bu Kanunda yer alan diğer usûlleri kullanmak suretiyle de temin edebilir. Çerçeve sözleşme kapsamında yapılacak alımlara ilişkin usûl ve esasları tespite Kurum yetkilidir.
* Yaklaşım Dergisi - Eylül 2007